Çay

Viet Nam’da Çayın Önemli Çay Hastalıkları
 

11.1 Ürüne Hangi Hastalığın Zarar Verdiği Nasıl Belirlenir ?

11.2 Yaprak Hastalıkları

11.3 Tomurcuk ve Dal Hastalıkları (Sürgünlerin yavaş yavaş ölümü ve/veya dal  pamukçuğu – dal kanserleri)

11.4 Kök Hastalıkları

11.5 Besin Eksikliği ve Fizyolojik Hastalıklar

 

11.1 Ürüne Hangi Hastalığın Zarar Verdiği Nasıl Belirlenir ?

 

Bir çay ocağına hangi hastalığın zarar verdiğini belirlerken sadece çiftçiler güçlük çekmez. Gerçekte, Viet Nam’da ki çoğu çay hastalığı hakkında bilgi mevcut değildir. Herkesin daha çok öğrenmesine yardımcı olmak için çiftçilerimizin çok sayıda gözlem yapmaları ve bir çok deneme yapmaları gereklidir. 

Hastalık semptomlarının değişim zamanlarını öğrenebilmeleri çiftçiler için çok önemlidir. Özellikle ocaklar üzerinde çokça görülen ilk semptom nedir? Hastalık hakkında bilgiye sahip değilseniz, ilk semptomun ne olduğundan da emin olamazsınız.

Şu çalışmayı yapmalarını çiftçilere öneririz: Tarlalarında alışılmadık bir semptom gördükleri zaman (solmuş yaprak, ölü tomurcuk veya alışılmamış herhangi bir şey): tarladaki semptomlu alanı işaretleyin (örneğin sürgünlerin çevresini bir kumaş parçasıyla bağlayın).

Semptomu görmüş olduğunuz zamanı ve neye benzediğini kaydedin. Sonra, bir sonraki hafta aynı bölgeye gidin ve semptomun nasıl geliştiğini izleyin. Her hafta küçük notlar alın. Bir hastalığı son evresine kadar bu şekilde tanımlamışsanız (ince dalları öldüren hastalık gibi) o zaman hastalığın arken semptomunu ne olduğunun da öğrenmiş olacaksınız. Semptom, birkaç hafta içinde  tamamen kaybolmuşsa semptom hakkında bilgi edinemediğiniz için kaygılanmanıza gerek yoktur. Bu çalışmada size yardımcı olması için toplayıcılar gibi diğer çalışanlara da tarlalarda alışılmadık herhangi bir durum gördüklerinde size söylemeleri için sık sık uyarıda bulunun.

Bu bölümde, sadece Asya’da yaygın olan önemli hastalıklar tanımlanmıştır. Bazı çay varyetelerinde veya bazı bölgelerde ayrıca önemli olan başka çay hastalıkları da olabilir. Bu nedenle, çiftçilerin gözlemleri yoluyla daha çok bilgiye sahip olduğumuzda bu bölümün yeni bir versiyonunu yazmayı ümit etmekteyiz. Herhangi bir gözleminizi veya değişimi belirtmek isterseniz lütfen bize bir mektupla yazınız.

Hastalığınızı tanımlamak amacıyla bir çalışmaya başlarken aşağıdaki tabloyu kullanınız. Ancak, bazı hastalıkların (böcek zararları ve besin eksiklikleri de dahil) benzer semptomlara neden olabileceği unutulmamalıdır. Bu nedenle, tabloyu kullandıktan sonra problemin nedeni hakkındaki görüşünüzü doğrulamak için (veya basit bir deneme yapmak için) tarlayı dikkatlice kontrol ettiğinizden emin olmalısınız. 

SemptomlarOlası Nedenleriİlgili Bölüm
Kıvrılmış, deforme olmuş yapraklarBesin noksanlığı,  fizyolojik hastalık veya yanlış herbisit kullanımı
(Ayrıca bölüm 9;yaprak bitleriakarlarçay sivrisineği ve yeşil yaprak zararlısına bakınız)
11.5
Kirli küf veya küf ile kaplı yapraklarYaprak biti veya pul böceklerinin ürettiği şekerli sıvı9.2.5
9.2.6
At kılı ile bağlanmış ince dal ve yapraklarAt kılı hastalığı11.3.1
Mat (soluk) kabarcıklı yapraklarKabaran yanıklık11.2.1
Yaprak çoğunlukla diri olduğu halde rengindeki değişimKök hastalıkları, besin eksikliği veya fizyolojik hastalıklar 

(Ayrıca bölüm 9; yaprak bitleri, akarlarçay sivrisineği ve yeşil yaprak zararlısına bakınız)

11.4

11.5
Ocak üzerinde kalan kurumuş ve ölü yapraklarKök hastalıkları 
(Ayrıca bölüm 9: kırmızı delicilertermitler)
11.4
Ocaktan düşen ölü yapraklarBirçok yaprak hastalığı ve dal hastalığı

(Ayrıca bölüm 9; yaprak bitleri, akarlarçay sivrisineği ve yeşil yaprak zararlısına bakınız))

11.2

11.3
Genç sürgün ve ince dalların ölümüBirçok dal hastalığı ve kök hastalığı
(Ayrıca bölüm 9;çay sivrisineği, kırmızı delicilertermitler)

11.3

11.4
Ana gövde veya ana dallar üzerindeki pamukçuk (kalın bir tabaka yoluyla gövde veya dalların etrafını saran yüzeysel yaralar)İnce dal öldüren hastalığı, 
bakteriyel yanıklık veya gövde kabarma hastalığı
11.3.3
11.3.4
11.3.5
Ana gövde veya dalların alt bölümlerinde şişmeGövde şişmesi hastalığı11.3.5
Erken çiçeklenme veya çiçek sayısındaki fazlalıkKök hastalığı11.4
Çok kısa, ölü veya deforme olmuş köklerKök hastalığı11.4

 

11. 2 Yaprak Hastalıkları

 


11.2.1  Kabaran Yanıklık


Bilimsel adı: Exobasidium vexans (a fungus in the Phylum Basidiomycota, Class Ustomycetes, Order Exobasidiales, Family Exobasidiaceae)

Önemi: Bu Viet Nam’da çok önemli çay hastalıklarından biridir ve kesinlikle en önemli yaprak hastalığıdır.

Semptomu en kolay görülendir, genç yapraklar üzerinde kabarcıklar oluştuğu zaman en kolay fark edilen hastalıktır.Kabarcıklar; parlar, gri veya beyaz renklidir ve genellikle şişerler. Yaprak üst yüzeyi üzerindeki kabarcıklar çukurumsudur.

Zamana bağlı semptomlar

Hastalık ilk olarak genç yaprak üzerinde küçük bir benek olarak görülür (bir aydan daha yaşlı genç yapraklarda). İlk olarak benek, bir iğne ucu boyutundadır. Tek bir yaprak üzerinde çok sayıda benek olabilir. Her bir benek hızlıca büyür, tavuk yağı veya çok açık kahve renkte saydam görünümlüdür. Sık sık beneklerin merkezinde pembe veya kahverengi tozlar bulunur.

Benekler ilk göründükten yaklaşık 7 gün sonra yaprağın alt yüzeyinden dışa doğru şişerek kabarırlar. Genç dallar ve yeşil meyvelerde bile bu kabarcıklar oluşur. Kabarcıkların dış yüzeyi gri olup sonradan beyazlar. Sonuçta kabarcık patlar etrafa beyaz veya soluk pembe renkte tozlar yayar. Bu tozlar mantar sporlarıdır (hastalığın tohumları).

Kabarcıklar patladıktan sonra hastalıklı benekler menekşe rengine döner ve ardından kahverengileşip büzülürler. Bununla birlikte, birçok ölü beneğe sahip olan yapraklar ve sürgünler ocaktan dökülürler. Hastalanan tomurcuklar ise kararır ve hastalık çay verimi azalır. Ölü, kararan sürgünler tomurcuklar diğer çürütücü mantarlar yoluyla da enfekte olmuş olabilir. Bu tomurcuklardan üretilen çay acı bir tada sahip olur. Ayrıca, yeniden gelişim yavaşlar ve bazen hastalığın ardından 2 ay süre ile hasat yapılamaz.

Hastalığın seyri

Kabarcıklardan çıkan sporlar rüzgarlar yoluyla diğer çay bitkilerinin yapraklarına taşınır. Sporlar, kuraklık ve yakıcı güneş ışığında kolaylıkla ölür. Ancak spor bir yaprağın üzerine yerleşirse çiğ veya su tabakası ile örtülerek filizlenecektir. Yaprak içine uzanan ince bir iplik üretecektir. Yaprak içinde bir iplik kümesi üretebilmek için, başlangıçtaki bu ilk iplikçik dallanır ve gelişir. Yaklaşık 10 gün sonra, tavuk yağı renginde bir benek olan yaprak içinde mantar görülebilir. Sonuçta yaprakta şişkin bin kabarcık oluşur ve bu kabarcık içinde sporlar gelişir.

Hastalığı şiddetlendiren koşullar

Hastalık en iyi yüksek rutubet (% 90 veya daha fazla nispi nem) ve orta dereceli sıcaklıklarda (15-20 oC) gelişir. Özellikle, ılık ilkbahar ve çiseleyen yağmurlu yıllarda hastalık daha ciddi seyreder. Şubat ve Nisan süresince daha ciddidir. Dinh Hoa ve Dai Tu’da (ormanlara yakın) mayıs sonuna kadar hastalığın etkisi sürebilir. Yüksek sıcaklıklarda (25-27 oC veya daha fazla) bu mantarın gelişimi durur.

Yoğun gölgelendirilen çay tarlalarında ise problem daha ciddidir. Ayrıca, zayıf drenajlı düşük alanlardaki yamaçların tabanında da ciddidir. Sık ocaklı çay plantasyonlarda,  iyi havalandırılan ve uygun aralıklı plantasyonlardakinden daha hızlı yayılır. Hastalık fazla miktarda azot uygulanmış olan çay tarlalarında diğer tarlalara nazaran daha şiddetli ve daha hızlı yayılır. Ülkenin iç kısımlarındaki çay varyeteleri diğer varyetelerinden daha hassastır. Büyük yapraklı varyetelerin küçük yapraklı varyetelerden daha çok etkilendiği görülmüştür.

Doğal düşmanları: Bilinmemektedir.

Yönetim uygulamaları: koruma ve kontrol

a)    Koruma:  

1-   Aşırı azotlu gübre kullanmaktan kaçının.  Gübre uygulandığı zaman miktarı çayın yaşına ve ayrıca toprak koşullarına uygun olmalıdır. Aynı zamanda ilkbaharda erken gübre uygulamalarından da kaçının,  bu dönem kabaran yanıklık için havanın en uygun olduğu zamandır.

2-     Çok erken tabla düzeltme yapmayın (ilkbahardaki hafif budama) çünkü budanan sürgünler, kabaran yanıklığa karşı çok hassas olur.

3-     Nemi azaltmak ve hava sirkülasyonuna imkan vermek için çay ocakları uygun aralık ve doğru yoğunlukta dikilmiş olmalıdır.

4-   Çayınız gölge ağaçları altında büyüyorsa ve yıldan yıla kabaran yanıklık ile probleminiz artıyorsa gölge ağaçlarını elemine edin ve azaltmayı düşünün. Ancak bunu yapmadan önce de unutmamalısınız ki gölge ağaçlarını elemine ettiğinizde thrips ve akarlar gibi zararlılarla daha çok problem yaşayacaksınız.

5-    Haytalık oluştuğu zaman,  hastalığın yayılmasını sınırlandırmaya yardımcı olması için enfekte olmuş yaprak ve tomurcukları kaldırın. Tüm hasta yaprak ları yakın.

6-     İklim ve pazarlama koşullarınız uygunsa Shan ve Hindistan varyeteleri gibi bitki çeşitleri bu hastalığa daha dayanıklıdır.

b)    Tarlanın izlenmesi ve karar verme: 

Hastalığın büyük bir problem oluşturduğu zaman periyodu süresince (Şubat-Nisan) genç yapraklardaki benekleri dikkatlice kontrol edin. Sizin ve komşularınızın deneyimlerine dayalı olarak hastalığın şiddetli bir salgına neden olacak bir yapılanmayı gösterip göstermediğine karar verin. İlaçlamaya ihtiyacınızın olduğuna karar vermişseniz hava tahminlerini dikkate alın. Serin yağışlı havada hastalık daha hızlı gelişecek ancak kuru hava ve ekstrem sıcaklıklarda hastalık yavaşlayacak veya duracaktır. 

c)     Kontrol metodu:

İlaçlama kararı vermişseniz birçok uzmanın önerdiği önemli element olan bakırlı fungusitleri kullanın. Ancak unutmayın ki; bakırlı fungusitler akarlarla olan problemleri attırmaya eğilimlidir. İlaçlanmış tarlada birinciden yaklaşık 5-10 gün sonra ikinci bir ilaçlama yapmak önerilir. Sonra tehlike geçinceye kadar tarımsal ekosistem analizi ile hastalığın değerlendirilmesine devam edilir.

 


11.2.2 Gri Yanıklık ve Kahverengi Yanıklık


 

Bilimsel adı: Colletotrichum coccodes, Pestalotia (= Pestalozziatheae, and Pestalotiopsis theae. Bu mantarlar Phylum Deuteromycota sınıfı, Deuteromycetes takımı Coelomycetidae ailesindeki Melanconiales ‘i içeren bazı mantarlar Asya’da çay üzerinden gri ve kahverengi yanıklara neden olur. Duteromycetes sınıfından, Coelomycetidae takımı ve Melanconiales familyasından Phylum Deuteromycota bu mantarlardandır. Bu türlerin bir kaçı aynı zaman aralığında görülebilir.

Önemi: Bunlar bir yara yolu ile (örneğin budama, güneş yanığı veya böcek zararından kaynaklanan yaralanmalar) bitkiye girebilir, genellikle verim düşüşüne neden olmayan zayıf parazitlerdir.

Zamana bağlı semptomlar

İlk olarak genç yapraklar üzerinde küçük lekeler olarak belirirler. Bu lekeler mat sarı-yeşil renkte ve oval biçimlidir, genellikle etrafları mor veya sarı bir şeritle çevrilidir. Lekeler, yaprak merkezinde veya yaprak kenarlarından içe doğru uzanır. Lekeler geliştiğinde gri veya kahverengi olurlar. Genellikle bir hedef gibi çok sayıda halkaya sahip olurlar üzerlerinde küçük siyah noktalar serpilmiştir. Son olarak bu lekeler yayıldığında, yaprak iskelete dönüşür ve ardından kısa süre içinde dökülür.

Yaşam döngüsü

Mantar sporları, yapraktaki lekelerin yüzeylerin üzerinde üretilir (bunlar hedef şeklindeki halkaların üzerinde bulunan küçük siyah noktalardır). Sporlar, diğer çay bitkilerinin genç yapraklarına rüzgar yoluyla taşınır. Sporlar ıslak bir yaprak yüzeyi üzerine konulmuşsa filizlenecek ve yaprağın içine doğru gelişen bir iplikçik üretilecektir. Böylece çok sayıda sporun oluşumunu sağlayacak olan yaprak lekesi meydana gelecektir.

Hastalığı şiddetlendiren koşullar  

Yüksek nem, ıslak ve kuru mevsimin birbirini izlemesi ile hastalık gelişir.

Doğal düşmanları: Bilinmemektedir.

Yönetim uygulamaları: Koruma ve kontrol

Hastalık etmeni genellikle zayıf ocaklara ve hasarlı sürgünlere saldırır. Bu nedenle iyi bir bakım ve çay bitkilerinde hasarın hızlıca onarılmasına yardımcı olan uygulamalar (dengeli gübreleme, malçlama vb.) yoluyla yayılma azaltılabilir. Özellikle potasyumlu gübreler bitkinin hastalıklara karşı direncini arttırmaktadır.

Nemi azaltmak ve hava sirkülasyonuna izin vermek amacıyla çay ocakları doğru yoğunluk ve aralıkta tesis edilmelidir. Aşırı gölgelemeden kaçınılmalıdır. Enfekte olmuş tüm yapraklar toplanıp yakılmalıdır. Bu hastalığı genellikle, fungusitler yoluyla kontrol etmek yeterli değildir. 

 


11.2.3 Islak Yaprak Yanıklığı


Bilimsel adı: Deuteromycotina, Deuteromycetes, Coelomycetidae, Melanconiales grubunda bir mantar olan Gloesporium theae sinensis  

Önemi: Kimi alanlarda önemli olmakla birlikte bu hastalık hakkında çok az bilgi mevcuttur.

Zamana bağlı semptomlar

Hastalık, olgun yapraklar içinde yarı saydam ıslak-yeşil benekler olarak başlar. Benekler,  yaprakların kenarlarında ve uçlarında belirir. Benekler, su ile ıslanmış görünümdedir ve olgun yapraklar üzerinde daha yaygındırlar, gri ve kahverengi yanıklıktan elde edilen semptomlar bu hastalığın yayılma semptomları olarak da rehberlik edebilir.


Enfekte olan yapraklar önce sarıya ardından kırmızı-kahverengiye döner ve sonra ölür ve dökülür. Islak yaprak yanıklığı ölü sürgünler ve diğer sürgünlerdeki enfekte olmuş yapraklardan yayılır. Gerçekte, tomurcuk çürüklüğüne neden olan Colletotrichum theae sinensis adındaki mantarda bu gruba dahildir.

Yaşam döngüsü

Gri ve kahverengi yanıklığa benzer. Bu hastalık hakkında çok az bilgi mevcuttur.

Hastalığı şiddetlendiren koşullar      

Yüksek nem, özellikle uzun süreli yağışlar. Mantarlar yüksek neme ihtiyaç duyduğundan dolayı bu hastalık bitki popülasyonu yoğun olan çay tarlalarında daha sık baş gösterir. Düşük sıcaklılar (20oC civarında) ve yüksek dozda azotlu gübreleme hastalığı şiddetlendirir.

Doğal düşmanları: Bilinmiyor.

Yönetim uygulamaları: Koruma ve kontrol

Aşırı dozda azot uygulamasından kaçınılmalıdır. Gübreleme yapılacağı zaman dengelenmiş bir karışım kullanılmalıdır (azot ile birlikte potasyum ile fosfor). Nemi azaltmak ve hava sirkülasyonuna izin vermek için çay ocakları doğru aralıkta dikilmelidir. Aşırı gübrelemeden özellikle kaçınılmalıdır.

Enfekte olmuş tüm yapraklar toplanıp yakılır. Bu hastalık, tarımsal ekosistem analizleri yoluyla dikkatlice izlenir. Hastalık, gri veya kahverengi yanıklıktan daha tehlikelidir ve bazen fungusitler ile kontrolü gereklidir.

 

11.3 Tomurcuk ve Dal Hastalıkları (Sürgünlerin yavaş yavaş ölümü ve/veya dal pamukçuğu – dal kanserleri)

 

 


11.3.1 At Kılı Hastalığı


Bilimsel adı: Marasmius crinis-equi (Phylum Basidiomycota, Class Basidiomycetes, Order Agaricales, Family Tricholomataceae).

Önemi: Verim üzerindeki etkisi tam olarak araştırılmamış olmakla birlikte, oldukça yaygın bir hastalıktır.

Teşhis etmek için en basit semptomu; dallar, sürgünler ve yaprakların üst kısımlarına küçük kahverengi disklere bağlı siyah parlak at kılları bulunur. Kahverengi disklerin üzerindeki bu kıl bazen birkaç dala ayrılabilir. 

Zamana bağlı semptomlar

Kıllar, önce beyaz veya sarıdır sonra kahverengine dönerler ve ardından koyu kahverengi veya siyahlaşırlar. At kılları üzerinde bazen ince saplı küçük ve dayanıklı mantarlarda gelişir. Şapkalı veya külah şeklinde olan bu mantarlar sarı-kahverengi veya kırmızı-kahverengi renkte ve yaklaşık olarak 8 mm çapındadır. Toprak yüzeyi malç ile örtülmüşse bazen malç yüzeyinde de benzer türde şapkalı mantarlar gelişebilir.

Yaşam döngüsü  

Bu hastalığın nasıl yayıldığı hakkında çok az bilgi mevcuttur. At kılı şapkalı mantarlarının ürettiği mantar sporları, diğer çay bitkilerini rüzgar yolu ile yayılır. Sporların filizlenmeleri için genellikle nem ve gölge gereklidir, yara ve çatlaklar içine giren sporların çimlenmesi daha kolay olur. 

Hastalığı şiddetlendiren koşullar 

1- Hava  ve toprak nemi (yağmurlar ve sulamadan sonra). Mantarlar neme ihtiyaç duyduğundan dolayı hastalık bitki yoğunluğunun olduğu tarlalar ve daha yoğun malçlanan tarlalarda daha şiddetlidir. 

2- At kılları, çay ocağının üst kısmındaki (toplama tablası) yara veya çatlak alanlarda daha sık baş gösterir.

3- Kamelya gibi orman bitkileri ile malçlanan tarlalarda daha şiddetli seyreder.

Doğal düşmanları: Bilinmiyor.

Yönetim uygulamaları: Koruma ve kontrol

Koruma için ocakların olası yaralanma veya çatlamalardan korunmasına özen gösterilmelidir. Nemi azaltmak ve hava sirkülasyonuna izin vermek için çay ocakları doğru yoğunluk ve aralıkta tesis edilmelidir. Aşırı gölgelemeden kaçınılmalıdır. Bununla birlikte, kamelya ve diğer orman bitkileri ile malçlamadan da kaçınılmalı ve onun yerine saman kullanılmalıdır.

Hastalığı tespit ettiğiniz zaman en iyi yönetim tarzı tüm at kıllarını ve şapkalı mantarları toplayıp uzaklaştırmak ve yakmaktır. Ayrıca, üzerinde at kıllarlı olan ölü sürgünlerde kaldırılıp yakılır.

 


11.3.2  Tomurcuk Çürüklüğü veya Tomurcuk Yanıklığı (Antraknoz olarak da adlandırılır)


 

Bilimsel adı: Buna üç farklı (veya daha çok) mantar neden olur.

Colletotrichum theae-sinensis (Phylum Deuteromycotina,Class Deuteromycetes, Order Coelomycetidae, Family Melanconiale

Glomerella cingulata (Phylum Acomycota,Order Phyllachorales, Family Phyllachoraceae)

Phyllosticta gemiphilae (Phylum Deuteromycotina, Class Deuteromycetes, Order Coelomycetidae, Family Sphaeropsidaceae)

Bu 3 türün hepsi aynı zaman aralığında görülebilir.

Önemi: Bu hastalık genel olarak çok hızlı gelişmez. Ancak elverişli koşullar altında ( sıcak- yağışlı havalarda) oldukça büyük bir alana yayılır, hem verimi hem de kaliteyi düşürür.

11.3.3. İnce Dal (veya Sürgün) Öldüren Hastalıklar / Yavaş yavaş Öldüren Hastalık


Bilimsel Adı : Asya’da çay üzerinde ki ince dalların ölümüne Aglaospora aculeata, Botryodiplodia theobromae, Corticium salmonicolor, Hypoxylonserpens, Macrophoma theicola, Nectria spp., and Phomopsis (=Leptothyrium) theae’i kapsayan bir çok mantar türü neden olur. Gri ve kahverengi yanıklıklara neden olan mantarlar bile yaralardan girerlerse ince dal ve sürgünleri öldürme eğilimindedir. Bu mantar türlerinin bir kaçı aynı zaman aralığında mevcut olabilir. 

  

Önemi 
 

Bu, verimi azaltma ve hatta ocakları öldürme eğilimde olan en önemli hastalık gruplarından biridir. Maalesef, ince dal (sürgün) öldüren hastalığı Viet Nam’da yeterince bilinmemektedir.

Bu hastalıklar çiftçilerin araştırma yapmaları için iyi birer konudur. En erken oluşumundan itibaren hastalığın yaşam döngüsü gözlemlemeye başlanmalıdır. Hastalık yaşam döngüsü içerisindeki hangi dönemdeyken çiftçiler hastalığı kontrol etmelidir? Budamadan sonra dezenfektan kullanmak etkilimidir (kârlı mıdır) ?

Zamana bağlı semptomlar   

İlk semptomlar olgun yapraklarda görülen renk değişimleridir (koyu yeşile dönme ve yumuşama). Ardından bu yapraklar kahverengine döner, tamamen kurur ve ölür. Hastalık sürgünlere yayıldığında kuruma ve ölüm meydana getirir. İnce dal ve ana dalların kahve rengimsi odunsu bölümleri içine yayılan bu hastalık, tomurcuk çürüklüğü hastalığına benze mez. Belirli bir süre sonra tüm dal yukarıdan aşağıya doğru ölür.  

Kuruyan dallarda sık sık “pamukçuklar” (kanserler) oluşur ki bunlar, kalın bir doku olarak kabuk çevresini saran yüzeysel yavaş yayılan yaralardır. Veya kabukların üzerinde görülen ölü dokular (yamalar) dır. Hasta dallar üzerinde gelişen küçük yumuşak dokular, bir tür şapkalı mantardır. Tüm ocağı öldürebilirler ancak, yeni gelişen zayıf ince sürgünlerle ölmek üzere olan bazı dallarda daha yaygındırlar. Kök çürüklüğü semptomları (bu bölümün sonunda tartışılan) ile bu hastalığa ait son semptom aşamasını (ölü yaprak ve dallar) birbiri ile karıştırmak kolaydır.

Yaşam Döngüsü

Mantar sporları (tohumları) ,ölü dallar üzerinde gelişen küçük yastıklara benzeyen şapkalı mantarlarda üretilir. Bu küçük yastıklar, tarlada bırakılmış budanmış dallar üzerinde birkaç hafta yaşaya bilir. Sporlar, rüzgar veya yağmurla sıçrayarak diğer çay ocaklarının üzerine taşınır. Genellikle sporlar kolaylıkla filizlenip sürgünlerin içerisine girebilecekleri bir yara üzerine yerleşemezlerse ölürler. Yara bulunmadığı durumda bazı mantar sporları, yaprak ve yeşil kabuklardan geçerek genç sürgünleri istila edebilirler. Mantarlar sürgün içerisine girdiğinde gelişir ve yayılırlar. Neticede mantarlar, yeni sürgünün dış yüzeyindeki yastıkçıklar da sporlarını üretirler.

Hastalığı şiddetlendiren koşullar

1- Özellikle diğer besinlerle dengelenmemişse, yüksek dozda azot 
2- Çoğunlukla (ilk enfeksiyonun erken oluştuğu) Ocak ve Şubat aylarında oluşan hasarlar 
3 -Hastalık hakkındaki bilginin yetersizliği

Doğal düşmanları

Bitkideki yaralar yoluyla etkili olan bu tür hastalıkların kontrolü için, Avrupa’da

Trichoderma horzianum ve Trichoderma polysporum gibi yararlı iki mantar türü karışımı ticari olarak satılmaktadır. Üreticileri / Dağıtıcıları :

1- Bio-Innovation AB, Bredholmen, Box 56, S-545 02, ALGARAS, İsveç 
2- Henry Doubleday Research Association Sales ltd., Ryton on Dunsmore, Coventry,    CV8 3LG, İngiltere

Yönetim Uygulamaları : Koruma ve Kontrol

Budama yapılacağı zaman hastalığın yayılmamasına dikkat edilmelidirİnce dal

öldüren hastalığı olan bir ocak budandıktan sonra, budanan dallar tarlada bırakılmak yerine yakılmalıdır. Mümkünse sağlık bir ocak budanmadan önce, kesici aletler bir dezenfektan ile temizlenmelidir. Ucuz ve bulunması kolay olan; kaynar su, kireç veya iyot solüsyonundan herhangi bir kullanılabilir.

Bir çok ülkede, budama yoluyla oluşan yaralara, hasatlıktan korumak için kimyasal fungusitler sürülür. Ayrıca yaralar üzerine sürülebilen biyolojik fungusitler (antagonistleri içeren) de vardır. Çiftçiler, Viet Nam’da hangi fungusit türünün yararlı olup olmayacağına karar vermek için denemeler yapmalıdır.

Aşırı dozda azottan kaçınılmalı ve budamadan sonra bitkideki yaraların hızlıca iyileş mesine yardımcı olmak için iyi bir bakım sağlanmalıdır. İnce dal öldüren hastalığının mevcudiyeti durumunda, enfekte olmuş dallar budanır ve yakılır.

 


11.3.4. Bakteriyel Sürgün Yanıklığı


Bilimsel adı : Pseudomonas syringae pv. Theae (Pseudomonadaceae ailesinden bir bakteridir). Bu bakteri su içerinde yüzebilmek için kullandığı birkaç uzun mikroskobik kuyruğa sahiptir.

Önemi : Bu hasatlık, ince dal öldüren hastalığına çok benzeyen semptomlara neden olur. Bu nedenle bazı çiftçiler, bakteriyel yanıklık yerine ince dal öldüren hastalığına maruz kaldıklarını söyleyebilirler.

Erkenci semptomlarını tanımlamak

Tanımlanan en erkenci semptom, sürgünler üzerindeki pamukçuklardır. Pamukçuk, kabuğu kalın bir doku yoluyla saran yüzeysel, yavaş yayılan bir yaralardır. Ancak, Pseudomonas’ın öldürdüğü sürgünler üzerinde pamukçuklar üretmez. Ayrıca, ince dal öldüren hastalığının da pamukçuklara neden olduğu unutulmamalıdır. Bu karakteristikleri teşhis etmek için :

 

Karakteristikİnce dal öldüren hastalığından kaynaklanan 
(
mantarın neden olduğu) pamukçuklar 
Pseudomonas’dan kaynaklanan 
(
bakteriyel) pamukçuklar
Pamukçuktan yavaşça sızan yoğun, 
yapışkan 
bir sıvı
Genellikle hayırGenellikle evet
Hasta dallar üzerinde gelişen yumuşacık, küçük yastıksı dokularBazenHayır

Pseudomonas’ı tanımlamak için diğer bir yol; hasta sürgün yarılarak açıldığında, hem yukarı hem de aşağı yönde pamukçukların sağlıklı dokular içine doğru uzattığı kahverengi çizgiler görülecektir.

 

Sembol Çay WhatsApp'ta Bilgi Al